Cukrzyca u kota – czym karmić?

CZYM JEST CUKRZYCA

Cukrzyca jest przewlekłą chorobą metaboliczną, charakteryzującą się hiperglikemią, spowodowaną obniżoną wrażliwością komórek docelowych na insulinę lub/i jej zaburzoną produkcją. W przypadku tej jednostki chorobowej dieta jest bardzo istotna. Nieprawidłowe żywienie może nasilać cukrzyce, ale może być również przyczyną jej wystąpienia. U kotów z cukrzycą najczęstszymi objawami jest nadmierne pragnienie i zwiększone ilości oddawanego moczu, nadmierny apetyt i zmiany masy ciała.

Insulina to hormon produkowany przez komórki Beta trzustki, umożliwiający wykorzystanie glukozy przez komórki organizmu.

ODZAJE CUKRZYCY

->Typ 1 (określana insulinozależną) – objawia się zniszczeniem komórek beta trzustki, prowadzące do niedoboru insuliny takiej sytuacji stężenie insuliny nie wzrasta mimo wzrostu poziomu glukozy we krwi.
->Typ 2 (określana insulinoniezależną) –polega na upośledzeniu produkcji insuliny przy równoczesnej oporności komórek docelowych na ten hormon. Jest to typ najczęściej występujący u kotów.
->Typ 3 (idiopatyczna) – cukrzyca wtórna do choroby pierwotnej (np. choroby trzustki, schorzenia endokrynologiczne), czyli będąca konsekwencją innej jednostki chorobowej.

W przypadku kotów najczęściej stwierdza się cukrzycę typu II (60-80% przypadków).Utrzymujący się wysoki poziom glukozy we krwi może prowadzić do dalszych uszkodzeń trzustki i pogłębiania choroby. Brak leczenia może skutkować rozwojem schorzenia i uszkodzeniami m.in. serca, nerek, wątroby oraz oczu. Dlatego nie wolno bagatelizować objawów i należy mieć na uwadze kiedy nasze zwierze znajduje się w grupie ryzyka. Otyłość, stany zapalane oraz choroby związane z trzustką mogą prowadzić do uszkodzenia komórek beta i rozwoju trzustki. Uważa się, że rasą predysponowaną są koty birmańskie.

Standardowy pacjent charakteryzuje się niską aktywnością fizyczną oraz otyłością. Częściej są to samce powyżej 6 roku życia, zwłaszcza po przebytym zabiegu kastracji.

DZIALANIA – DIAGNSOTYKA, LECZENIE I DIETA

Podstawą wprowadzenia leczenia i diety jest przeprowadzenie niezbędnych badań i postawienie diagnozy. Uważa się, że cukrzycy świadczą takie parametry jak hiperglikemia, glikozuria i podniesione stężenie fruktozaminy. Poziom fruktozaminy odzwierciedla średnie stężenie glukozy we krwi w ciągu ostatnich 1-3 tygodni. Jest to szczególnie istotny parametr, ponieważ u kotów hiperglikemia i glikozuria może być wywołana stresem, zatem przy ich podniesionych poziomach fruktozamina może pozostać w normie. Przy ustalaniu terapii, należy pamiętać również o ewentualnych chorobach współistniejących i czynnikach diabetogennych. Leczenie cukrzycy typu 2 opiera się głównie na podaży insuliny oraz dieto terapii. Natomiast nie przyniesie ono oczekiwanych efektów jeśli podłożem cukrzycy będzie niezdiagnozowana choroba.

DIETA W CUKRZYCY

W przypadku kotów chorujących na cukrzycę dieta jest bardzo ważnym elementem leczenia. Odpowiednie żywienie jest w stanie znacznie obniżyć dawkę insuliny, a w niektórych przypadkach doprowadzić do remisji choroby.
Nieodpowiednie żywienie może być przyczyną zaostrzenia lub wywołania stanu cukrzycowego. Żywienie jest istotne pod względem profilaktyki, dlatego rozważnie powinniśmy wybierać model żywienia, zwracając szczególną uwagę na obecność karm suchych w żywieniu kotów.

DIETA, A FIZJOLOGIA KOTA

Kot jest bezwzględnym mięsożercom, co widoczne jest w mechanizmach i  funkcjonowaniu jego organizmu. Ich zapotrzebowanie na mniejsze lecz częstsze posiłki jest odzwierciedleniem naturalnego schematu odżywiania kotów dzikich, które w czasie dnia zjadają od kilku do kilkunastu małych posiłków. Wiąże się to z procesem glukoneogenezy, który u kotów zachodzi stale i polega na wytwarzaniu glukozy z aminokwasów glikogennych zawartych w białku pokarmowym. Zatem w przypadku kotów energia pozyskiwana jest z białka i tłuszczy, a węglowodany u zdrowego osobnika są zbędne. Koci organizm nie jest w stanie efektywnie wykorzystać węglowodanów z pożywienia.  Wraz ze wzrostem ich spożycia wzrasta poziom glukozy we krwi. Stały niski poziom glukokinazy, odpowiedzialnej za metabolizm węglowowodanów, nie pozwala na wykorzystanie nadmiaru glukozy. W efekcie, wysoki poziom cukru działa niekorzystnie na organizm gospodarza – nadmiernie stymulując komórki B-trzustki do wytwarzania insuliny oraz uszkadzając jej komórki bezpośrednio (glukotoksyczność).

DIETA, JAKO ELEMENT LECZENIA

Dieta jest podstawą leczenie cukrzycy, najważniejsze założenia z nią związane to :

-> Ograniczenie węglowodanów w diecie do minimum. W sytuacji gdy obecna dieta zawiera wysoki poziom węglowodanów, a pacjent jest w trakcie leczenia insuliną, zmiana diety powinna przebiegać pod ścisłą kontrolą lekarza weterynarii.
-> Odpowiednia liczba posiłków oraz stałe pory karmienia, dostosowane do podaży insuliny.
Proces glukoneogenezy odpowiedzialny za wytwarzanie energii w kocim organizmie zachodzi stale. Co oznaczana, ze stale potrzebuje dostarczania pokarmu. Koty żyjące w naturze potrafią zjadać do kilkunastu małych posiłków dziennie.  Dodatkowo mniejsze i częstsze porcje pożywienia są mniej obciążające dla układu pokarmowego. Wobec tego uważa się, że podawanie 4 posiłków dziennie jest optymalne.
-> Ścisłe przestrzeganie diety i wyznaczonych posiłków.
Pacjent w czasie stabilizacji cukrzycy lub w trakcie leczenia insuliną powinnien mieć ściśle określoną dietę, w ktorej nie ma miejsca na odstępstwa. Wiąże się to z tym, że dawka insuliny jest dostosowana do aktualnego stanu zdrowia i tego co spożywa zwierze. Gwałtowane zmiany w żywieniu bez uważnej obserwacji i kontroli leczenia ze strony lekarza weterynarii mogą być niebezpieczne dla życia kota.
-> Odpowiednia podaż kalorii z uwzględnieniem kondycji BCS.
Ważne by zapotrzebowanie kaloryczne zwierzęcia było obliczone, a ilość pokarmu dostosowana do potrzeb kota. Nie wolno doprowadzić do skrajnych wahań masy ciała. W przypadku zwierząt otyłych powinniśmy zadbać o bezpieczny powrót do optymalnej masy ciała. Natomiast w przypadku zwierząt wychudzonych, dawka powinna być wyznaczona tak by zwierzę mogło odzyskać masę ciała.

MONITORING I ROLA OPIEKUNA

Rola opiekuna w postępowaniu w przypadku walki z cukrzycą jest bardzo ważna. Do jego zadań należy obserwacja i odnotowywanie wyznaczonych parametrów. Opiekun powinien potrafić ocenić i odpowiednio zareagować na stan hipoglikemii (niedocukrzenia), a także umieć ocenić stan utrzymującej się hiperglikemii. Współpraca lekarza i opiekuna jest zatem kluczowa do osiągnięcia oczekiwanych efektów leczenia. W wielu przypadkach istnieje możliwość doprowadzenia do remisji choroby, jednak nie zawsze jest to możliwe.

Bibliografia:

1. Dunbar Gram, R. J. Milner R. Lobetti Choroby przewlekłe psów i kotów 2019
2. Krupowicz, B. Kin, A. Lachowicz-Wolak „Cukrzyca u kota – indywidualne podejście do pacjenta” 2017
3. M. Ceregrzyn, R. Lechowski, B. Barszczewska „Podstawy żywienia psów i kotów” 2013
4. H. Kosińska, A. Prostek, D. Kamola, M. Jank; Stłuszczenie wątroby u kotów – patogeneza, objawy i leczenie